Ongedwongen ontwarren in een filosofische huiskamer
Foto: Boudewijn Benting / Dagblad van het Noorden
Vraagstukken onderzoeken
Het filosofisch café is een laagdrempelige plek voor alle leerlingen, waar zij intrinsiek gemotiveerde vraagstukken onder begeleiding kunnen onderzoeken. Midden in de school is een ruimte te vinden die verrassend anders is ingericht dan in een school gebruikelijk is: je kunt er plaatsnemen op één van de vijf krukken aan een bar in jaren 50-stijl. Het is een plek om te ontwarren in een persoonlijk gesprek met de huisfilosoof achter de bar, in een ongedwongen stijl. Het is eenvoudiger om over ingewikkelde dingen te spreken wanneer er sprake is van een bepaalde terloopsheid, tijdens het roeren in je cappuccino, het frummelen met een suikerzakje of andere mogelijkheden van ‘overspronggedrag’. Kortom: een gemoedelijke setting die voor veilig denken zorgt.
Veilig en ongedwongen
In mijn tijd als filosofiedocent heb ik gemerkt dat veel studenten na de les bleven hangen, of online hun existentiële vragen deelden, maar altijd op een niet-formeel moment. Als ik tegenover mijn mentorleerlingen zat tijdens een verplicht voortgangsgesprek kwamen die gesprekken nooit zo goed op gang. Tijdens de lessen, waarin we in een grote groep filosofische problemen bespraken, evenmin. Maar altijd in de pauze, of in tussenuren, hingen er groepjes jongeren rond het lokaal om in een klein, veilig, maar ongedwongen klimaat te kletsen over de ‘problemen’ van het leven. Het leek wel dat studenten veel openhartiger waren wanneer ze autonomie ervoeren. Op hun eigen initiatief, wanneer zij het eraan toe hebben.
️️️ ️️️ Foto: Boudewijn Benting / Dagblad van het Noorden
Pilot
Het welzijn van studenten wordt meestal pas gepeild als er wat aan de hand is. Als de cijfers goed zijn maken we ons over het algemeen geen zorgen, als de cijfers slecht zijn richten we ons vooral op het verbeteren van die cijfers. Zo lijkt er binnen het onderwijs een vrij consequentialistisch idee over de mentale gesteldheid van studenten te heersen – hoewel we het belangrijk vinden dat ze zich goed voelen, lijken hun resultaten onze primaire zorg. Het is de vraag of dit oplossingsgerichte denken wel de juiste methode is die de student waarlijk helpt in het schoolproces en het verdere leven.
Op dit moment loopt er een pilot in samenwerking met Blue Zone Innovations om van Zuid-Oost Drenthe een ‘Blue Zone’ te maken; één van die plekken op de wereld waar mensen gemiddeld gelukkiger en gezonder zijn, en meer gemeenschapsgevoel ervaren. Het filosofisch café probeert zo’n plek te zijn: een thuishaven waar studenten terechtkunnen met allerlei levensvragen. Waar door het abstracte karakter van filosofische problemen iedereen kan deelnemen aan gesprek, maar waar die vragen tegelijkertijd uitnodigen om concreet te worden, tot openheid en niet zelden tot kwetsbaarheid. Een plek waarin niet-weten wordt beoefend en problemen lichter worden door ze af te pellen en te verhelderen. Het is een innovatie met een systeemverandering voor ogen die past bij een verwachte verschuiving van het collectief bewustzijn; meer zingeving en gezamenlijkheid in plaats van individualisme.
"Leerlingen komen met een probleem naar binnen en met een inzicht naar buiten. Hopelijk wordt een vaste huisfilosoof een noodzakelijk goed op elke school."
Doe mee!
”Hebben we uw interesse gewekt? We gaan graag met u in gesprek over de mogelijkheden binnen uw onderwijsinstelling.
Sanne ten WoldeFilosoof